Min van ons het al regtig óú eksemplare van Die Hervormer onder oë gehad. In DE HERVORMER van 15 Julie 1923 – ’n maandelikse A4-grootte kerkkoerantjie van gemiddeld 25 bladsye – vind ons op bladsy ix ’n “OPEN BRIEF” oor die “NEDERDUITS HERVORMD WEESHUIS TE KRUGERSDORP, TRANSVAAL”.
In hierdie uitgawes van die “roaring twenties” wissel die taalgebruik en spelling nog baie tussen Nederlands en Afrikaans. Die eerste Afrikaanse Woordelys en Spelreëls het in 1917 verskyn, maar veral die ouer dominees, wat van geboorte Nederlands was, het steeds in dié taal geskryf. Dit was natuurlik ook die taal van die Bybel en Kerk en is in die erediens gesing. Eers in 1925 sou Afrikaans ’n amptelike taal word; die Afrikaanse Bybel verskyn eers in 1933 en die Gesangeboek in 1944.
Kom ons kyk of ons die “open brief” verstaan. Dis ’n brief wat ons ’n honderd jaar later steeds oproep tot barmhartigheid.
“Aan alle Predikanten, Kerkeraadsleden, Lidmaten en Vrienden van de Nederduits Hervormde Kerk van Afrika.
Broeders en Zusters, met dank aan God mogen wij hier aan u bekend maken, dat wij ons eigen Hervormd Weeshuis hebben. De Weeshuis Kommissie heeft ’n flink huis gekocht in Krugersdorp, grenzende aan ’t Paardekraal Monument (tegenover het oude Manne en Vrouwen Tehuis, geen kwartier lopen van de statie). Dit huis was vroeger ’n hotel en heeft daardoor enkele mooie ruime zalen. Achter dit gebouw liggen ’n paar morgen onbebouwd terrein, die de Kommissie later wil aankopen voor uitbreiding. De heer en mevr. I.S. du Plessis van Boksburg zijn voorlopig benoemd als Vader en Moeder van ’t Weeshuis. De heer du Plessis heeft reeds als diaken en ouderling onze kerk gediend. Verschillende aanvragen om opname van weeskinderen hebben wij al ontvangen en van 1 Augustus 1923 af hopen wij de weeskinderen in ons Weeshuis te Krugersdorp op te nemen. De Weeshuis Kommissie heeft deze zaak in ’t geloof begonnen en wij willen haar in ’t geloof voortzetten. Wij waren gedwongen te kopen om dit geschikte huis in handen te krijgen, maar wij hadden niet al ’t geld er voor. Met de nodige reparaties er bij gerekend komen wij ongeveer duizend pond te kort. Hierbij komen dan nog de kosten voor inrichting, ’t bouwen van ’n koeienstal enz. zodat wij ten minste vijftien honderd pond nodig hebben om mee te beginnen. Wij hebben dit geld gedeeltelik geleend, maar daarop moet natuurlik interest betaald worden. Waar zijn de broeders en zuzters die ons £100 of £50 willen geven? Hier hebt gij ’n schone gelegenheid om iets te doen voor de arme verlaten kinderen van onze Kerk. Kleinere giften en ook kleren, bedden, kombuisgoed, meubels, koeien, slachtossen, schapen, koren (koring), mielies, groenten, enig ding wat in ’n Weeshuis kan gebruikt worden, is van harte welkom, maar wij zouden om te beginnen gaarne (graag) enkele grote giften ontvangen. De meeste mannelike lidmaten kunnen makkelik een pond per jaar geven of waarde daarvoor. De vrouwelike lidmaten ieder twintig shillings.
Vaders, als gij met uwe kinderen uw huiselike Godsdienst houdt, denk dan ’n ogenblik aan de kinderen, die geen aardse vader meer hebben en onverzorgd door ’t leven gaan. Moeders, als gij uwe kinderen des avonds te bed legt, denk dan aan de arme kleinen, die zonder moederliefde in deze harde wereld leven. Ouders, ook uwe kinderen kunnen weeskinderen worden, en wie zal dan voor hen zorgen? Wij doen ook ’n beroep op onze Zondagscholen. Leer de kinderen elke Zondag iets mee te brengen voor de weeskinderen. Ook gij jongelingen en jongedochters, gaat rond en kollekteer en gij zult ondervinden wat ’n heerlik werk ’t is, iets voor uw Heiland te mogen doen. Reeds lang heeft onze kerk haar plichten tegenover onze Weeskinderen verzuimd. Wij mogen niet langer wachten. De tijden zijn wel zwaar, maar de Heer zegt: ‘Geef gij hun te eten’ Markus 6:37 en al hebben wij dan maar enkele broden, door Zijn Almacht zullen onze broden vermenigvuldigd worden. Met dankbaarheid denken wij hier aan de vele broeders en zuzters die ons reeds geholpen hebben, maar een groot deel van onze kerk deed nog niets. Zo de Here wil, zal ons Weeshuis op Zaterdagmorgen 13 Oktober 1923 (om half elf in de morgen) officieel worden geopend (door de Voorzitter van de Weeshuis Kommissie ds Jac. Van Belkum). Allen worden uitgenodigd om daarbij tegenwoordigd te zijn. De Gemeente Krugersdorp hoopt dan haar Nachtmaalviering te houden. Laten wij trachten om voor dien datum de schuld af te betalen. ‘Zijt daders des Woords en niet alleen hoorders’ Jacobus 1:22. Dan zal 13 Oktober waarlik ’n feestdag worden voor onze kerk en ’n dankdag aan God, de Vader der Wezen, die ons leert in Zijn woord: ‘Doet recht aan den arme en den wees’ Psalm 82:3.
De Weeshuis kommissie:
Ds Jac van Belkum, Heidelberg, Tvl. Ds A.J. Barger, Middelburg, Tvl. Ds P.S. Grobler, Krugersdorp. Julie 1923. P.S. Kollekte lijsten kunnen worden aangevraagd bij ds P.S. Grobler, Krugersdorp.”
Die meegaande “kiekje” is deur mej J Groeneveld van Pretoria.
Die kollektelys op die foto was los binne-in De Hervormer.
(Bronne: De Hervormer, Julie 1923; advertensie onderaan bladsye September 1923; berig oor inwyding deur ds AJ Barger November 1923)
(Ds Carel Johann de Bruin is emerituspredikant en sekretaris van die Komitee vir die Argief, Museum en Biblioteek)
